طرح «تاپ» گامی برای برون سپاری ترجمه و نشر کتاب

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، علی جنتی در مراسم رونمایی از طرح حمایت از ترجمه کتاب های فارسی به سایر زبان ها (TOP) در سالن الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: در گذشته و حال کتاب های ایرانی با عاملیت نهادهای فرهنگی فعال در خارج از کشور و با هزینه دولتی ترجمه و منتشر می شد که روشی آسان، در دسترس و دور از تلاش و زحمت فرهنگی است.
وی گفت: ترجمه و نشر کتاب باید در جریان یک تعامل و رابطه فکری و فرهنگی با اهالی ترجمه و نشر در کشور مقصد شکل بگیرد و مطابق با اقتضائات و شرایط همان کشور و با تکنیک های روزآمد آن منتشر و توزیع شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: با اجرای شیوه برون سپاری ترجمه و نشر آثار در خارج از کشور با حمایت های تعریف شده از سوی جمهوری اسلامی ایران می توان به نتایجی چون جلوگیری از انبار کردن کتاب و هدردادن امکانات، برچیدن رسم و سنت توزیع رایگان کتاب، ورود به بازارهای جهانی کتاب و عرصه رقابت، امکان حضور در نمایشگاه های بین المللی، امکان فروش الکترونیکی کتاب، ایجاد انگیزه به ناشران خارجی در ارائه مطلوب تر اثر از نظر فنی و چاپ و نشر، تولید محتوا و گزینش محتوای مناسب تر و موثرتر و ارائه ترجمه مطلوب و رقابت علمی میان مترجمان رسید.
جنتی گفت: امیدوارم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بازخوانی تجربه دو دهه نشر در خارج از کشور و با اجرایی کردن طرح تاپ بتواند نقش مهمتر در معرفی فرهنگ ایران و اسلام به عهده بگیرد و از آسیب ها و مشکلات گذشته راهی برای ورود هوشمندانه به عرصه نشر بین الملل باز کند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: ترجمه، ابزار گفتگو، تعامل و ارتباط میان فرهنگی با نگاهی به تاریخ فرهنگ و اندیشه ایران اسلامی در طول تاریخ است.
وی گفت: همواره تعامل، گفتگو و سازندگی از راه ارتباط با دیگر ملل و فرهنگ ها بوده و بخشی از این بالندگی از مسیر ترجمه میسر شده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در دوره اسلامی، ترجمه نقش زیادی در رشد و گسترش تمدن اسلامی داشته است که نمونه بارز آن رشد و گسترش بیت الحکمه بغداد بود که اطلاعات تاریخی آن موجود است.
جنتی گفت: از رهگذر ترجمه بود که خوانندگان فارسی زبان با مجموعه های بسیار گرانقدر یا رشته های گوناگون دانش، از پزشکی، نجوم و جغرافیا گرفته تا تاریخ فلسفه آشنا شدند و آثار ایرانی نیز در معرض خوانش دیگران قرار گرفت.
وی افزود: در این رهگذر، می توان به اولین آشنایی اروپاییان با ایران و اسلام در قرون میانه و معاصر اشاره کرد که صدها کتاب و مقاله از آثار جاودان و جهانی ایرانی توسط غربی ها به زبان های اروپایی ترجمه شده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: از نخستین ترجمه قرآن کریم به لاتین، قانون شیخ الرئیس بوعلی سینا در سال 510 هجری قمری، یعنی 80 سال بعد از تالیف آن، گرفته تا آثاری در حکمت اسلامی و آثار ادبی ماندگار همچون شاهنامه فردوسی، آثار نظامی گنجوی، گلستان و بوستان سعدی، اشعار عرفانی حافظ، رباعیات حکیم عمر خیام، اشعار مولانا و آثار متعدد دیگر تماما گامی در مسیر نهضت ترجمه برای معرفی و عرضه معارف، دانش و اندیشه ایران اسلامی به جهانیان بوده است.
جنتی افزود: ترجمه آثار دانشمندان ایرانی نظیر محمد زکریای رازی، فارابی، ابوعلی سینا و امام محمد غزالی سبب شد مستشرقانی ظهور کنند که بعدها این افراد آثار بسیاری را به زبان های اروپایی ترجمه کردند.
وی گفت: در این ارتباط حوزه های ایران شناسی انگلیس، آلمان، اتریش، فرانسه، روسیه، ایتالیا، اسپانیا و هلند اهمیت بیشتری از سایرین یافت، زیرا آثار ادبی ایران توسط محققان و ایران شناسان این کشورها به زبان کشورشان ترجمه شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: از دوره مشروطه جریان ترجمه روندی دگرگونه یافت و آن بیشتر انتقال دانش از دیگر ملت ها و فرهنگ ها و ایجاد فضای فکری و اجتماعی جدید در جامعه ایران بود، روندی که تا به امروز نیز کم و بیش ادامه داشته است.
جنتی گفت: با گسترش علوم انسانی و به تبع آن گسترش حوزه های مختلف فرهنگ و فعالیت های فرهنگی، خصوصا رشد صنایع فرهنگی و تحولات جدید جهانی، حوزه فرهنگ هم دچار دگرگونی شده است و فرهنگ های مختلف به سمت همگونی پیش می روند.
وی افزود: اصل روابط فرهنگی بر محوریت صنایع فرهنگی استوار است که جزء مهم آن کتاب است؛ صنعتی که همیشه و همه جا در دسترش بوده است و مهمترین وسیله ارسال پیام به شمار می رود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: استفاده مناسب از این ابزار می تواند پیامدهای سازنده ای داشته باشد و استفاده نامناسب از آن نیز باعث تخریب و ویرانی رابطه فرهنگی ملت ها و دولت هاست.
جنتی افزود: نقش ترجمه و نشر بین المللی در ارتباطات بین فرهنگی بر صاحب نظران پوشیده نیست، اما این روزها با توجه به بازار گرم دیپلماسی فرهنگی و نظریه پردازی های آکادمیک در ایران زمینه، باید توجه داشت که این موضوع را باید متفاوت از دیپلماسی دولتی دید که بیشتر بر نقش دولت ها بر معاهدات دو یا چند جانبه تاکید می کند.
وی گفت: ترجمه را باید در حوزه روابط فرهنگی شامل فعالیت های فرهنگی و نقش موسسات و نهادهای خصوصی دید که ابعاد تازه ای را پیش رو قرار می دهد، در این صورت است که می توان بومی سازی فرهنگی را در فرآیند جهانی شدن درک کرد و دریافت که چرا آثاری که بومی ترند جهانی تر نیز می شوند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: دیپلماسی دولتی در عرصه کتاب، می تواند به روند جهانی کردن آثار کمک و از عرضه محصولات بخش خصوصی و به ویژه تولیدات علمی و فرهنگی اندیشمندان داخلی حمایت کند.
جنتی گفت: ترجمه، بخشی از مطالعات دانشگاهی است، در گذشته اکثر ترجمه ها با علاقه و انگیزه شخصی افراد صورت می گرفت و اکنون هم کم و بیش چنین است.
وی افزود: بسیاری از مترجمان با کار مکرر و از طریق آزمون و خطا مترجم شدند و به همین دلیل پس از انقلاب اسلامی نیز آثاری ضعیف و هم مفید و فاخر ترجمه شده است؛ اما اینکه کفه ترازو به کدام سمت سنگینی می کند تشخیص آن با اهل نظر است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: برای اینکه از آسیب های ترجمه و نشر بین الملل دور شویم، باید به شرایط علمی آن توجه کنیم، نگاه به ترجمه و نشر باید بر پایه اعتباربخشی به بخش خصوصی و مرتبط کردن نهادهای همکار داخلی و خارجی در این عرصه باشد.
جنتی افزود: واقعیت این است که مطالعات ترجمه در ایران، اغلب از آن سو بوده و از این سو سابقه زیادی ندارد و اخیرا اهتمام و توجه اندکی به آن می شود، بیشتر مترجمان غیرایرانی خودجوش هستند بنابراین نیاز چندانی به آموزش احساس نمی کنند و از این هم نباید غافل شد.
وی گفت: ما نیز باوجود تعدد مراکز آموزش زبان و دانشگاه ها در این ارتباط برنامه منسجمی برای تربیت مترجم حرفه ای نداشتیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: مدت هاست که میان اهل فن ترجمه، موضوع سابقه و رجحان مترجم بومی داخلی یا مترجم غیربومی در ترجمه آثار فارسی مطرح است، طرفداران هر یک ادله ای بر اقامه دعوی خود دارند و محاسن و آسیب های هر یک را نمایان می کنند اما به نظر می رسد برای گریز از لغزش های ترجمه شیوه همکاری دوسویه در ترجمه (مترجم ایرانی و خارجی در کنار هم) می تواند راهی برای اعتلای ترجمه ها باشد.
جنتی گفت: انقلاب اسلامی عامل و محرک ترجمه در زمینه فرهنگ و تمدن ایران اسلامی است، به طور نسبی سبب احیا و گسترش اندیشه، معارف اسلامی و ادبیات ایران در جهان شده، نسبت به مبانی، اهداف و فرهنگ انقلاب اسلامی آگاهی بخشیده، باعث گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و ادیان و اقوام دیگر شده و به همین تحولات فکری و فرهنگی جهان معاصر پرداخته و به آرای متضاد و شبهات نسبت به اسلام و مسلمانان نیز پاسخ گفته است.
وی افزود: در این امر نقش ترجمه و مترجمان و سیاست گذاری بخش های خصوصی که البته بی هدایت و حمایت بخش دولتی ممکن نمی شد کاملا برجسته است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: باید دستاوردهای علمی و فرهنگی دوره پس از انقلاب اسلامی را در زمینه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، ادبی و هنری به خوبی شناخت و آن را بررسی و آسیب شناسی کرد.
جنتی افزود: مجموعه کارهایی که تاکنون صورت گرفته است حکایت از اراده های دینی و فرهنگی دارد، حالا که دولت در این زمینه وارد عمل شده است باید به وظایف خود بیش از پیش آشنا باشد.
وی گفت: امیدواریم با شناختی که از مسایل و مشکلات و چالش های موضوع پیدا می کنیم، بتوانیم به راهکارهای مناسب برای تحقق نهضت ترجمه دست یابیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در روزهای اولیه انقلاب اسلامی، با حداقل امکانات عطش نشر معارف اسلامی را در جهان داشتیم و به فعالیت هایی دست زدیم که در خور توجه است.
جنتی گفت: آن روزها انگیزه و شور انقلابی داشتیم که ما را موظف به کار و فعالیت کرده بود و حال که در مسیر ساماندهی قرار گرفته ایم با مشکلات عدیده ای روبرو هستیم، مشکلاتی مانند ایران هراسی، اسلام هراسی که محدودیت های پیش روی فعالیت ها ایجاد کرده است و باید با ترجمه و نشر متون فاخر این هراس های بی پایه و اساس را زدود.
وی افزود: کوشش در این راه بزرگ و خطیر بدون چراغ راه ممکن نیست، رهبر معظم انقلاب به عنوان یک مجتهد و کارشناس اسلامی و آشنا به علوم انسانی روز و علاقه مند به مطالعه در حوزه های گوناگون علمی و ناظر بر تحولات فکری و فرهنگی در ایران اسلامی و جهان خارج امروزه چراغ راه ما در این مسیر است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: مجموعه دیدگاه های معظم له در زمینه ترجمه و نشر کتاب به ویژه توجه ایشان به ترجمه آثار منتشر شده در حوزه ادبیات دفاع مقدس و خاطرات رزمندگان جنگ با رژیم بعثی عراق حکایت از احساس مسئولیت ایشان در این زمینه دارد و نشان می دهد که مجموعه معارف مکتوب اندیشمندان ایرانی آنقدر وسیع است که در شرایط گذار فرهنگی و ورود به عرصه ها و میدان های جدید فعالیت باید به نقاط مهم و حساس تاریخی توجه کرد، نقاطی که اقتضائات فرهنگی و نیاز زمانه ایجاب می کند.
جنتی افزود: با این نگاه سخن از دفاع مقدس و ثبت حقایق و واقعیت های آن تنها بیان خاطره برای ایرانیان و جهانیان نیست بلکه بیان ارزش هایی است که به خاطر آن جان هایی فدا شده اند و باید حفظ و نشر شود.
وی گفت: گام های مراکز مرتبط در این زمینه ستودنی است اما این گام ها و حرکت ها باید در جایگاه واقعی خود بنشیند و مسیر شایسته خود را بیابد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: تاکید بر ترجمه ادبیات دفاع مقدس یک مصلحت نیست بلکه یک ضرورت علمی و فرهنگی است تا به جهانی که ایران را در واقعه جنگ تنها گذاشت یا در کنار دشمن ایستاد آگاهی ببخشد و دریابد چرا چنین رویدادی در تاریخ ایران اسلامی روی رقم خورده است.