گزارش مکتوب...دستفروشان شهر باران، به دنبال چتر ساماندهی

به گزارش اخبار استانهاي خبرگزاری صدا وسیما ،  " از شیر مرغ تا جان آدمیزاد " همه قلم جنس، از عروسک، لباس، کیف و کفش و چتر گرفته تا سبزی، میوه، طیور بومی، ماهی و انواع خوراکی ها.  اینجا ، همه چیز پیدا می شود.

عطر سبزی ها و میوه های تازه همراه با  همهمه مردمی که در رفت و آمدند و گاهی هم گوشه ای تجمع کرده و با فروشنده ها چانه   می زنند، قابل توجه است. به قول خانم تعلیمی که زنبیلش پر از سبزی و میوه تازه است، " فراوانی است و همه چیز در دسترس. قیمت ها هم ارزان تر از مغازه ها و فروشگاه هاست". 
 نه ،،، اینجا بازار نیست ! محل بساط دستفروشانی است که خیلی ها مثل خانم تعلیمی دست کم هفته ای سه  تا چهار  بار به آنجا سر می زنند. دست فروشانی که یا در حاشیه خیابانها و پیاده روها بساط می کنند، یا با گاری در شهر دوره می افتند و برخی از آنها هم با وانت در ورودی شهرهای گیلان، اتراق  می کنند. آنطور که مسئولان و متولیان امور شهری و اصناف گیلان می گویند، رشت، بیشتر از دیگر مناطق گیلان از دستفروشان این شهر و شهرهای دیگر میزبانی می کند.

تعدد این دست فروشان در رشت که به شهر باران معروف است، داد برخی از شهروندان را درآورده است و برخی برخلاف خانم تعلیمی که دست فروشان را مایه فراوانی، ارزانی و شور و نشاط شهر  می دانند ؛ با اینکار مخالفند و معتقدند دست فروشان با سد معبر و همهمه و سر و صدا ، بر شلوغی ِشهر می افزایند و جلوی رفت و آمد  را می گیرند.

در این بین اما، مغازه داران ِ رشت، بیشتر از همه از حضور دستفروشان در پیاده روها و حاشیه خیابان های این شهر گله مندند و می گویند: اگرچه مغازه هایمان دارای قدمت است و مردم شهر آن را می شناسند و ما هم سعی می کنیم اجناس را نو به نو عوض کنیم و کیفیت را همنشین اجناس ؛ اما حال  و روز کسب مان، خوب نیست. چرا که دستفروشان، مشتریان را با اجناسی که کیفیت چندانی ندارند و ارزان هستند، بُر می زنند و بیشتر از ما فروش دارند البته این دست فروشان مالیات و عوارض هم پرداخت نمی کنند. 
این گروه از کسبه براین باورند که شهرداری باید بساط دست فروشی را که هم سد معبر است و هم مانع کسب، جمع کند.

 مقابله با سد معبر، حفظ حقوق شهروندی یا درگیری و مشاجره ؟
پای درد ِدل دست فروشان شهر باران که بنشینی از بیکاری می نالند و می گویند، برای گذران زندگی مجبورند با اندک سرمایه ای که دارند، اقلامی بخرند و با سود کمی بفروشند و روزگار بگذرانند. تعدادی از آنان هم از برخورد بد ماموران مقابله با سد معبر شهرداری رشت، گله مندند و می گویند هفته ای نیست که سَر ِجمع کردن بساط و توقیف اجناس مان توسط ماموران سد معبر، دعوا راه نیفتد. این دست فروشان می گویند: برخی از ماموران مانند مجرم با آنان رفتار می کنند و حتی گاهی کتک کاری راه می افتد.

اما ماموران مقابله با سد معبر شهرداری رشت چیز دیگری می گویند. یکی از این ماموران که 21 سال است کارش رفع و مقابله با سد معبر است می گوید : پیاده رو و حاشیه خیابان حق همه شهروندان و محل تردد آنان است و ما هم مسئول و موظف  به  حفظ این حقوق شهروندی هستیم.

عیسی نظری افزود: در سالهای خدمتم، " تذکر از ما، بی اعتنایی از آنان، جمع آوری اجناس شان و در نهایت در بسیاری موارد درگیری لفظی و گاهی زد وخورد" سریال تکراری ماموران مقابله با سد معبر با دستفروشان است. 
وی می گوید: متاسفانه نام مامور مقابله با سد معبر، بد در رفته و برخی ها با انتشار فقط بخشی از تصاویر درگیری ماموران و دستفروشان در فضاهای مجازی، ماموران مقابله با سد معبر را مقصر جلوه می دهند و مردم را یک طرفه به قاضی می برند، درحالی که شروع کننده دعوا، عمدتا دستفروشان هستند. 

برای مثال دو هفته پیش که برای رفع سد معبر به یکی از خیابانهای رشت رفته بودیم، دستفروشان با چند نفر از ماموران درگیر شدند و هنگام گرفتنِ دوربین فیلمبرداری یکی ازماموران، به گردن و پای او آسیب زدند و او در بیمارستان بستری شد. این مامور با سابقه  مقابله با سد معبر رشت، اگرچه جمع آوری بساط دستفروشان و رفع سد معبر در محل تردد شهروندان را انجام وظیفه، کار قانونی و درست می داند، اما معتقد  است بسیاری از دست فروشان  از فرط بیکاری  سراغ این کار آمده اندو باید به فکر چاره و تدبیر اساسی  برای ساماندهی آنان بود.

البته ساماندهی که آقای نظری، آن را چاره کار می داند، براساس اعلام شهرداری رشت، از حدود سه سال پیش، در قالب طرح ساماندهی دستفروشان رشت، آغاز و قدم هایی هم برای ساماندهی دستفروشان برداشته شده است .

معاون خدمات شهری شهرداری رشت می گوید: اگرچه تا قبل از سال 93 و اجرای طرح وِیژه ساماندهی دستفروشان، آمار دقیقی از دستفروشان در مرکز استان موجود نبوده است ، اما با ایجاد 15 بازارچه، حدود هزار و 330 دستفروش دائمی این شهر ساماندهی شدند.
علی مقصودی با اشاره به اینکه بعد از سال 93، شهرداری به فکر شناسایی دست فروشان رشت برآمد و بر اساس آمارهای امسال، حدود هزار و 50 دستفروش دیگر شناسایی شدند، گفت: البته باز هم معتقدیم تعداد دستفروشانی که در رشت فعالیت می کنند، بیش از این است چراکه در روزهای پایانی هفته و تعطیلات، که بازار داغ تر است، دستفروشان زیادی از شهرهای اطراف و حتی استانهای دیگر به رشت می آیند که هیچگاه در آمارها نمی گنجند.
وی در مقابل اظهار خوشحالی خبرنگار که باز شدن چتر ساماندهی، بالاخره برخی معضلات دستفروشی شهر باران را کاهش داده است گفت: متاسفانه ایجاد بازارچه ها چندان موفق نبوده و بیشتر مُسَکّن است و خالی بودن 544 غرفه - چیزی معادل یک سوم غرفه های ایجاد شده، نشان این ادعاست.
چرایی عدم استقبال دستفروشان و شهروندان از طرح ساماندهی .
در حالیکه معاون خدمات شهری شهرداری رشت در تشریح دلایل این موضوع عدم استقبال و مراجعه شهروندان به بازراچه های دستفروشی و به تبع آن، متضرر شدن دستفروشان را علت اصلی بازگشت آنان به دستفروشی در خیابانهای رشت می داند و معتقد است، جا افتادن فرهنگ نادرستِ خرید از گوشه خیابان، باعث شده است شهروندان با وجود نزدیکی بازارچه ها به محل بساط دستفروشان، ترجیح دهند از دستفروشان حاشیه خیابان خرید کنند.

شهروندان اما می گویند؛ این بازارچه ها برایشان دور است و آنان برای اینکه کمتر در ترافیک بمانند مجبورند در مسیر، خرید کنند. به اعتقاد تعداد زیادی از شهروندان بهتر بود مکان های نزدیکتری برای این کار انتخاب می شد.

علی مقصودی در پاسخ به این درخواست شهروندان هم گفت: یکی از اهداف طرح ساماندهی، جلوگیری از متضرر شدن اصناف و مغازه دارانی است که دستفروشان جلوی مغازه هایشان بساط می کنند و اگر بنا باشد در محل نزدیکتر و در کنار اصناف، بازارچه ایجاد کنیم، این اصناف متضرر خواهند شد و کاری برای رفع سد معبر و شلوغی نکرده ایم.

اما کمبود زمین مانعی دیگری در مسیر ساماندهی دستفروشان 
معاون خدمات شهری شهرداری رشت، کمبود زمین بوِیژه در بافت مرکزی رشت را که عمده دستفروشان  را در خود  جای  داده است ، مزید بر علت می داند و می گوید: زمین هایی که در بافت مرکزی شهر قرار دارد یا موروثی است و یا متعلق به برخی نهادها و سازمانهاست   که با وجود  اعلام نیاز شهرداری، پاسخ مشخصی دریافت  نکرده ایم.
علی مقصودی افزود: بر این اساس مجبور شدیم در برخی از خیابانهای بافت مرکزی شهر که هنوز زمین برای ساماندهی دستفروشان تامین نشده است ،  موقت و با تعیین زمان ِاستقرار برای دستفروشان ،از ساعت 8 شب به بعد، اندکی بار سد معبر را در طول روز در این مناطق کم و تلاش کنیم با سرکشی ماموران مقابله با سد معبر، از تجمع بیش از اندازه دستفروشان در این مسیر، جلوگیری کنیم. 
اما نگاهی به دو روی سکه مقابله با سد معبر ؛
علی مقصودی با اشاره به اینکه بر اساس ماده 55 قانون شهرداری، ماموران مقابله با سد معبر، موظفند از سد معابر عمومی و اشغال پیاده روها جلوگیری و در رفع موانع معابر، اقدام کنند گفت : اگر چه بساط یک دستفروش، شاید تمام سرمایه اش باشد اما ماموران بر اساس قانون، موظفند بساط آنان را جمع اوری و محل تردد را آزاد کنند. 
وی در پاسخ  به این سوال که  پس از جمع آوری همه سرمایه یک دستفروش، با آن چه می کنید گفت: اقلام  و ابزار کار این دستفروشان، به انبار شهرداری منتقل می شود که با مراجعه دستفروشان و پرداخت هزینه انبارداری و گرفتن تعهد کتبی، به آنان تحویل داده می شود.
معاون خدمات شهری شهرداری رشت در پاسخ به سوال دیگری مبنی براینکه اگر دستفروشی، به علت نداشتن هزینه های انبارداری به شهرداری مراجعه نکرد، چه برسر اقلام و ابزار کارش می آید گفت : این اقلام بوِیژه مواد خوراکی را به موسسات خیریه تحویل           می دهیم.

اما بالاخره چاره کار دستفروشان شهر باران چیست؟
علی مقصودی می گوید: مهم ترین راهکار، نهادینه شدن فرهنگ خرید از سوی شهروندان، همکاری بیشتر دستفروشان و تامین زمین با همکاری نهادها و صاحبان املاک است. کاری که به گفته وی اگر چه بر اساس قانون، شهرداری تکلیفی برای ساماندهی دستفروشان ندارد و فقط موظف به رفع سد معبر است، اما در سالهای گذشته قدم های خوبی برداشته و باید با تعامل عمومی به سرانجام برسد.
ا

رییس پلیس راهور گیلان می گوید: بر اساس ماده 159 آیین نامه راهنمایی و رانندگی، پلیس راهور موظف است از هرگونه توقف کوتاه یا طولانی مدت وسایل نقلیه در خط های عبور یا مسیر وسایل نقلیه و عابران پیاده و همچنین از توقف وسایل نقلیه در حاشیه راهها، برای عرضه و خرید و فروش کالا، جلوگیری کند.
سرهنگ محمد رضا محمدی افزود: بر این اساس در  سه سالی که از آغاز طرح ساماندهی دستفروشان رشت می گذرد، صاحبان بیش از 10 هزار وسیله نقلیه که در حاشیه خیابان های ورودی و بلوارهای رشت دستفروشی می کردند، اعمال قانون شده و در این مدت 157 تعهد محضری هم از افراد متخلف گرفته ایم.

وی که برخورد بازدارنده را در رفع  این معضل چندان اثرگذار نمی داندمی گوید: با وجود اقدامات شهرداری، نظارت و اعمال قانون  پلیس، باز هم تعداد زیادی از وانت بارها در حاشیه خیابانها اتراق می کنند که باید به دنبال راهکارهای دیگری در این باره بود. 
اما رییس اتاق اصناف گیلان که در مسند نائب رئيس  اول اتاق اصناف کشور،  تولی امور صنفی استان را برعهده دارد و خود یکی از اعضای شورای اسلامی شهر رشت است و در تصمیم گیری های امور شهری نقش دارد، وجود دستفروشان را یکی از مشکلات مهم اصناف می داند و می گوید: تقریبا  همه  شهرهای  گیلان،   با معضل  دستفروشی روبرو هستند.
جلال الدین محمد شکریه  می گوید : اگر چه آمار دقیقی از تعداد دستفروشان شهرهای گیلان در دست نیست اما شواهد حاکی است حدود 15 درصد فعالان صنفی گیلان، معادل حدود 15 هزار نفر را دست فروشانی تشکیل می دهند که در حاشیه خیابانها، پیاده روها و ورودی های شهرها بساط می کنند و بیشتر این دستفروشان هم در رشت، دست فروشی می کنند. 
نائب رییس اول اتاق اصناف کشور،  نازیبا شدن چهره شهر، ارائه کالاهای بی کیفیت، غیربهداشتی و قاچاق، استفاده از واحدهای سنجش غیراستاندارد و کم فروشی، اختلال در رفت و آمد شهروندان، ایجاد ترافیک و تصادف و در برخی مواقع، بزهکاری هایی چون توزیع مواد مخدر در پوشش دست فروشی را  از  دیگر پیامدهای  دست فروشی می داند.

جلاالدین محمد شُکریه البته آن روی سکه را هم می بیند ومی گوید: با وجود معضلاتی که دستفروشی به دنبال دارد، نباید فراموش کرد دست فروشان درطول سال بویژه در آستانه نوروز، ماه رمضان و پاییز که بازار خرید و فروش کالاهای اساسی داغ است،با تامین بخشی از نیازهای مصرف کنندگان،  قدرت خرید  شهروندان  را هم  با  ارائه کالاهای ارزانتر، بالا می برند. 
این عضو شورای اسلامی شهر رشت اگرچه معتقد است شهرداری، گام های خوبی برای ساماندهی دستفروشان برداشته است اما یکی از راهکارهای مهم برای نتیجه بخش بودن این کار را استفاده از تجربه برخی کشورهای پیشرفته در زمینه نصب چادرهای بادی برای تجمیع دستفروشان می داند و می گوید: این چادرها که در اندازه های مختلف و قابل جمع آوری و نصب در مکانهای مختلف است، مانند چادرهای سیرک عمل می کند و می توان آن را بر روی سکو، نصب کرد.
شُکریه با اشاره به اینکه  هزینه راه اندازی این چادرهای بادی حدود 40 درصد کمتر از هزینه ایجاد بازارچه های دستفروشان است گفت: برای انجام این کار می توان از مشارکت بخش خصوصی هم بهره برد و با اجاره این   چادرها، قدرالسهمی برای سرمایه گذاران،  در نظر گرفت.
این عضو ناظر شورای اسلامی در سازمان سرمایه گذاری شهرداری رشت با بیان اینکه بزودی پیشنهادِ برپایی چادرهای بادی، در قالب یک طرح، در کمیسیون های عمران، بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری مطرح می شود گفت: امیدواریم این طرح تصویب و مقدمات اجرای آن فراهم شود.
شکریه  در پاسخ به این سوال که چه تضمینی برای موفقیت این طرح در ساماندهی دستفروشان وجود دارد؟ با تاکید بر این موضوع که شهرداری باید برای تامین زمین، تلاش بیشتری کند گفت: به نظر می رسد با توجه به هزینه کمتر این طرح، با ایجاد امکانات ایاب و ذهاب رایگان برای شهروندان، دقت بیشتر در جانمایی مکان نصب این چادرها، تغییر محل های نصب در ایام  مختلف  و از سویی    جلب  مشارکت  بخش خصوصی، بتوان این طرح را به سرانجام رساند.
.....شاید چادرهای بادی، چتر محکمی باشد بر سر دستفروشان شهر باران که به قول خودشان از بازارچه های دستفروشی، مانده و از کف خیابانها رانده اند.
باید منتظر بود و دید راهکاری که قرار است در قالب یک طرح، دست دست فروشان را بگیرد، تصویب می شود یا نه و در صورت تصویب، تا چه حد به دست فروشی در مرکز گیلان که بیشتر از دیگر شهرها با این معضل روبروست، سامان می دهد.

*   نگارندگان : کبرا اجدادی  و مریم امدادی