به گزارش
خبرگزاری صداوسیما به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، مسعود تجریشی در نشست تخصصی نقد و بررسی چگونگی مدیریت تامین منابع آب لازم برای احیای دریاچه ارومیه که عصر روز سه شنبه به میزبانی دانشگاه امیرکبیر برگزار شد با اشاره به اینکه از ۲۵ شهریور سال 1393 وزارت نیرو موظف شد تا بحث تعادل بخشی آب های زیرزمینی را به صورت برنامه ارائه کند، تصریح کرد: قرار بود طی این برنامه بتوانیم ظرف ۲۰ سال به تعادل در بهره برداری از آب های زیرزمینی برسیم.
وی ادامه داد:۲ تیر ۹۴ هیات وزیران تصویب کرد که حق آبه زیستی برای تالاب‌ها از رودخانه‌های بالادست توسط وزارت نیرو تامین شود. بر اساس این برنامه دو میلیارد و ۵۷۸ میلیون متر مکعب نیاز زیست محیطی آب به دریاچه ارومیه باید اختصاص داده شود.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: قرار شد رودخانه‌های مختلف سهم خود را به دریاچه ارومیه اختصاص بدهند.
وی در خصوص اینکه چرا مسئله سدها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارای اهمیت است، گفت: حدود 81 سد در حال بهره‌برداری است و 13 سد ملی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد که می‌تواند 95 درصد قدرت تنظیمی آب داشته باشد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین ۱۶ رودخانه مهم کشور می‌توانند 2 میلیارد و ۵۷۸ میلیون متر مکعب نیاز آبی دریاچه را تامین کنند.
تجریشی با بیان اینکه روی هشت رودخانه سدهای ملی داریم که می‌توانند حدود ۷۷ درصد آب برای دریاچه ارومیه رهاسازی کنند، تصریح کرد: متاسفانه طی سال‌های مختلف هر بهره برداری که از سدهای جدید انجام داده‌ایم تراز سطح دریاچه ارومیه پایین‌تر آمده است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بر اساس مصوبات و مستندات آب تجدیدپذیر این حوضه ۵ هزار و ۲۲۰ میلیون متر مکعب بوده و ۳۸ درصد این آب، حقابه دریاچه ارومیه بوده است اما از ۳ سال اخیر که بگذریم مقدار تامین حقابه همواره در ۲۰ سال اخیر کاهش پیدا کرده و از ۳۸ درصد ، ۲۱ درصد از سال ها حقابه دریاچه تامین شده است.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه گفت: طی دو سال اخیر به کمک وزارت نیرو و با خرد جمعی توانستیم از سهم ۳۸ درصدی دریاچه ارومیه از آب‌های تجدید پذیر ۲۵ درصد آن را به دریاچه اختصاص دهیم.
تجریشی با تاکید بر اینکه ۱۲ میلیارد متر مکعب حق‌آبه دریاچه ارومیه خورده شده است، اظهار کرد: حق‌آبه ارومیه در این سال‌ها سهم مصارفی مانند کشاورزی، شرب و صنعت پرداخت شده است در حالی‌که طی سه سال اخیر سهم محیط زیست به ترتیب تنها ۲۱، ۳۰ و ۴۵ درصد پرداخت شده و برغم آنکه در شورای عالی محیط زیست به وزارت نیرو تکلیف کرده است که ابتدا سهم شرب و سپس سهم محیط زیست را پرداخت کند اما الان اولویت اول با همه چیز است و بعد اگر چیزی باقی ماند به محیط زیست هم داده می شود.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: از مقدار 2 میلیون و ۸۲۳ هزار متر مکعب آبی که از بهمن ماه تا فروردین ماه امسال به دریاچه ارومیه اختصاص داده شده بود فقط هزار و 47 میلیون متر مکعب رهاسازی شده است و متاسفانه حدود ۹۶۱ میلیون متر مکعب آب بدون برنامه سرریز شده در حالی که می توانست با مدیریت صحیح به دریاچه وارد شود و از دست نرود.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، افزود: 815 میلیون متر مکعب آب در سدها ذخیره شده و در زمان مناسب خود به دریاچه داده نشده است، قرار ما این بود در سال هایی که آورد آبی کم است 50 درصد از سهم دریاچه و 50 درصد دیگر مصارف کم شود و سال هایی که آورد آب خوب است تمام آن ها به سمت دریاچه هدایت شود.
تجریشی ادامه داد: بر اساس داده های موجود در 31 خرداد 97 حدود 328 میلیون متر مکعب آب مازاد در سدها داشتیم که می توانستیم به سمت دریاچه رها کنیم اما نکردیم ، اگر این رها سازی انجام می شد اکنون سطح دریاچه حدود 13 سانتیمتر بالاتر بود.
تجریشی در بخشی دیگر از سخنان خود با تاکید بر اهمیت سد بوکان برای احیای دریاچه ارومیه گفت: از زمانی که رهاسازی از سد بوکان را آغاز کردیم تراز دریاچه ارومیه افزایش پیدا کرد بنابراین اگر بخواهیم تراز دریاچه را افزایش دهیم باید از سد بوکان به عنوان یکی از مکانیزم‌های کنترلی استفاده کنیم.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در حالی که مدیریت آب کشور یک کاملا حاکمیتی است و همه باید یکدست باشیم و مصارف و فشار نباید طوری باشد که حقابه محیط زیست نادیده گرفته شود، اما در بسیاری موارد شاهد هستیم که مثلا یک نماینده مجلس درباره حقابه و یا کشت جایگزین اظهار نظر می کند و می گوید هوا گرم شده، می ترسم آب کم شود پس رها سازی نکنیم. نماینده دیگری می گوید من به عنوان نماینده مردم می گویم حقابه دریاچه را به مردم بدهیم تا کشت جایگزین انجام دهند. مدیر آب بوکان نامه نوشته که ما می ترسیم دما افزایش پیدا کند پس بهتر است رهاسازی انجام شود در حالی که پیش بینی ها و رهاسازی آب یک کار کاملا کارشناسی است.
تجریشی گفت: در ملکان به ما نامه داده اند که ما آب نمی خواستیم اما الان به ما دو بار آب داده اند. یعنی آبی که به دریاچه نداده اند را در کانال های کشاورزی سرریز کرده اند.
وی همچنین در پاسخ به نماینده وزارت نیرو که مدعی شده بود حقابه پرداخت نشده مثلا سال گذشته سال بعد به دریاچه داده شده است، با تاکید بر اینکه دریاچه ارومیه قابلیت احیا دارد، گفت: ما اصلا نمی بینیم که طی سه سال گذشته آب مازادی که باقی مانده بوده را رها سازی کنند و ما دریافت کرده باشیم اما خداوند در سه سال گذشته سه الگوی بارشی بسیار کم، نرمال و 45 درصد بیش از نرمال را به ما داده است اما مهم این است که مدیریت ما در این سه سال چگونه بوده است.
** عدم کنترل آب های سطحی، کنترل سایر آب ها را دشوار می کند
همچنین، رضا مکنون عضو شورای عالی محیط زیست و رئیس کمیته عالی نظارت و ارزشیابی عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در این نشست با اشاره به ضرورت کنترل آب های سطحی اظهار کرد: اگر این آب ها کنترل و ساماندهی نشود قطعا کنترل سایر آب ها پیچیده تر و دشوارتر خواهد بود.
وی با اشاره به ضرورت ارائه مدل های پیش بینی مربوط به وضعیت بارشی حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: قطعا یکی از ویژگی های این مدل ها از عدم قطعیت آن ها است اما نباید این مدل ها را کنار گذاشت و نسبت به آن ها بی توجه بود.
عضو شورای عالی محیط زیست تاکید کرد: عدم قطعیت در پیش بینی های فصلی طبیعی است. افزون بر مدل پیش بینی هواشناسی به مدل رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه نیز نیاز داریم که باید مبتنی بر پیش بینی های هواشناسی باشد و برای آن برنامه ریزی های دقیقی صورت گیرد.
مکنون با اشاره به اینکه الگوی تخصیص استخراج شده است، گفت: نباید در مسیر رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه هیچ پمپی زده شود بلکه باید رهاسازی آب دقیقا طبق مدل ها اجرا و عملیاتی شود.
** رشد ۱۰۴ درصدی رهاسازی آب به دریاچه ارومیه از سد بوکان
در ادامه، محمد حاج رسولی‌ها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، گفت: پیش بینی بارش، متولیان مختلفی از جمله سازمان هواشناسی دارد. طی سال آبی گذشته با توجه به بارندگی‌ها در اردیبهشت ماه در سطح کشور دو برابر متوسط بارندگی در طول متوسط نرمال فقط از تاریخ اول تا ۳۰ اردیبهشت ماه اتفاق افتاد که هیچ ارگانی این را پیش بینی نکرده بود.
وی ادامه داد: سازمان هواشناسی با ارسال متنی اعلام کرده بود که در فروردین ماه سال ۹۷ میانگین بارش در غرب و شمال کشور کمتر از نرمال و دمای هوا افزایش نسبتا شدیدی خواهد داشت و میانگین بارش فصل بهار در سطح کشور کمتر از نرمال بلندمدت پیش بینی می‌شود.
مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه پیش بینی‌های سازمان هواشناسی یکی از سندهای ما برای مدیریت منابع آب است تصریح کرد: اتفاقی که در ورودی سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی اردیبهشت ماه افتاد دو برابر شرایط نرمال بود و بر این اساس تا اواسط اردیبهشت ماه امکان رهاسازی آب برای ما وجود داشت.
حاج رسولی‌ها افزود: قرار بود طی سال آبی گذشته ۱۷۰ میلیون متر مکعب از سد بوکان آب به دریاچه ارومیه رهاسازی کنیم که با توجه به بارندگی‌ها ۱۷۷ میلیون متر مکعب آب رهاسازی شد. طی اردیبهشت ماه و در مرحله دوم رهاسازی نیز مجددا ۱۷۰ میلیون متر مکعب آب رهاسازی شد.
وی گفت: این ارقام نشان می‌دهد که رهاسازی آب به دریاچه ارومیه در حوضه سد بوکان ۱۰۴ درصد رشد داشته و به طور کلی در سطح حوضه ۶۹ درصد افزایش رهاسازی داشتیم.
حاج رسولی‌ها گفت: دریاچه ارومیه چهار میلیارد متر مکعب آب نسبت به برنامه‌ریزی مصوب عقب است. بنابراین کلیه بحث‌ها صرفا روی 150 میلیون متر مکعب نیست.
وی در مورد انتقال آب به دریاچه ارومیه از کشورهای همسایه گفت: انتقال آب از خارج برای دریاچه ارومیه در وزارت نیرو و ستاد احیای دریاچه ارومیه مطرح نیست و هیچ صحبتی در این باره وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران تاکید کرد: راهکاری غیر از کاهش سطح زیرکشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نداریم. این موضوع هم بخشی بر عهده وزارت نیرو و بخش دیگر بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.
حاج رسولی‌ها در ادامه اظهار کرد: در کارگروه سازگاری با کم آبی تلاش می کنیم همه برنامه های کاهش مصرف آب و مدیریت صحیح منابع آب را با همکاری دستگاه های مختلف اجرایی کنیم. چون مدیریت آب و تغییر الگوی کشت باید به طور توأمان انجام و پیگیری شود.
وی تاکید کرد: سیاست های کلی کشت بحث های بسیار جدی است و نیاز به همکاری دستگاه های مختلف دارد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران پیشنهاد کرد: عنوان ستاد احیای دریاچه ارومیه برداشته شود و با توجه به مباحث مرتبطی که این ستاد در خصوص تمام تالاب‌ها و آبخوان‌ها دنبال می‌کند ستاد یک برنامه عملیاتی برای تمامی این تالاب‌ها داشته باشد.
** 70 درصد ورودی سدها در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است
بنابراین گزارش، آرش اخوان مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات تامین آب شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز در این نشست در تشریح فرآیند برنامه‌ریزی و عملکرد بهره‌برداری از سدهای حوضه دریاچه ارومیه، گفت: همه ساله در ابتدای سال آبی برای سدهای مهم کشور که حدود 110 سد هستند، برنامه‌ای تحت عنوان "برنامه مدیریت منابع و مصارف سدهای کشور" پیشنهاد و تنظیم می‌شود و این برنامه در طول سال آبی پایش و اصلاح می‌شود.
وی افزود: در حوضه دریاچه ارومیه سدهایی که مشمول برنامه منابع و مصارف هستند، شامل سدهای سلماس، حسنلو، بوکان، مهاباد و سارو هستند. حجم مخازن این سدها در سال حدود یک میلیارد و 470 میلیون مترمکعب است.
اخوان با بیان اینکه طی سال آبی 96-95 حدود 700 میلیون مترمکعب، حجم سدهای دریاچه ارومیه بود تصریح کرد: از این مقدار حجم حداقلی که باید در انتهای شهریورماه داشته باشیم 430 میلیون مترمکعب است.
مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات تامین آب شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه از زمانی که برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه شروع شد، حدود 82 میلیون آبگیری از سدهای دریاچه داشتیم، گفت: بعد از ابلاغ برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه موظف شدیم که آبگیری در سدها را منطبق با میزان مصرف کنیم و افزایش آبگیری نداشته باشیم.
اخوان با اشاره به اینکه مصارف کشاورزی از سدهای دریاچه ارومیه یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده است، گفت: براساس این حجم آب مصرفی کشاورزی در بخش کشاروزی تصمیم گرفتیم برای تخصیص آب به دریاچه ارومیه و احیای آن 25 درصد کاهش مصرف داشته باشیم و با شروع کار ستاد احیا در دوره جدید این عدد به 29 درصد کاهش مصرف رسیده است.
وی با تاکید بر اهمیت سد بوکان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تصریح کرد: سد بوکان حدود 65 درصد آوردهای سدها را تشکیل می‌دهد و تقریبا 70 درصد ورودی سدها طی ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است.
اخوان تاکید کرد: در صورت افزایش ورودی به سدها نسبت به مقادیر ورودی مبنا هیچ مصرفی اضافه نخواهد شد و برنامه‌ریزی جهت افزایش رهاسازی برای دریاچه ارومیه به لحاظ مناسب بودن زمان و راندمان صورت می‌گیرد. همچنین در صورت کاهش ورودی سدها نسبت به مقادیر مبنا، مصارف کشاورزی و رهاسازی کاسته خواهد شد.
وی گفت: با توجه به در نظر گرفتن شرایط زمانی و راندمان رهاسازی آب، در صورتی که مقداری از حجم آب اختصاص داده شده به دریاچه ارومیه رهاسازی نشده باشد، طی زمان مناسب این اتفاق صورت خواهد گرفت.
** وزارت نیرو می توانست ۱۴ درصد بیشتر رهاسازی آب برای دریاچه ارومیه داشته باشد
جمشید موسوی مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه، اعلام کرد: در مدل بهره برداری زمان واقعی از مخزن سد بوکان در حوضه دریاچه ارومیه سئوالات اصلی زمان شروع رهاسازی آب برای دریاچه ارومیه شرایط آن در طول دوره سیلابی، ذخیره تراز مخزن در ابتدای فصل کشت و در نهایت موضوع مهم حجم استراتژیک آب در انتهای سال آبی است.
وی با اشاره به اینکه مازاد آب باقی مانده در مخزن سد بوکان در پایان سال آبی، گفت: مگر قرار بوده مخزن بوکان از نوع مخزن کری اور carry over و دارای عملکرد برون سالی باشد.
مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه در پاسخ به اینکه با در نظر گرفتن الگوی کشت و توزیع زمانی آوردِ ورودی، شروع رهاسازی از کدام ماه باید آغاز شود، گفت: در سال آبی ۲۰۱۵- ۲۰۱۶ سرریز کنترل نشده اتفاق افتاد و نتوانستیم از آن به درستی استفاده کنیم.
وی تاکید کرد: برای مدیریت درست و استفاده از منابع آبی گام اول آگاهی از منابع موجود در افق برنامه ریزی آینده است. گام دوم تدوین برنامه رهاسازی تا پایان سال مفروض به منابع گام قبل و مصارف از پیش تعیین شده است. انجام این دو گام باید همراه با پایش عملکرد و اصلاح هر دو گام با توجه به آخرین اطلاعات باشد و نتایج برای سال جاری و بازه بلندمدت ارائه می شود.
موسوی گفت: در بحث پیش بینی های امسال بررسی نتایج محقق شده نسبت به پیش بینی های ما نشان می دهد پیش بینی کل آورد ۹۶۶ بوده که در ۲۰ اردیهبشت به ۹۷۰ میلیون متر مکعب رسیده است. همین عدد را با داده های وزارت نیرو مقایسه کردیم و دیدیم وزارت نیرو بر خلاف تغییرات هیدرولوژیک همواره حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب یعنی نزدیک به نیازها و مصارف پیش بینی کرده که دوستان وزارت نیرو باید در این مورد پاسخگو باشند.
وی ادامه داد: نمودارها نشان می دهد از بهمن ماه تا اردیبهشت ماه که برای ما مهم است پیش بینی های ما خوب بوده و نتایج نشان می دهد که بیش از پیش بینی ها محقق شده است. با توجه به مدل ۲۷۴.۷ میلیون متر مکعب برای دریاچه ارومیه باید رهاسازی می شده اما از این میزان ۱۴۶.۵ میلیون متر مکعب رهاسازی انجام شده و برای ۱۲۸ میلیون متر مکعب انجام نشده است.
مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه تصریح کرد: نتایج بررسی نهایی نشان می دهد وزارت نیرو می توانسته دستکم ۱۴ درصد بیش از آنچه انجام شده رهاسازی آب داشته باشد. قطعا در ادامه مسیر باید پیش بینی ها بهبود یابد، نیازها و مصارف تدقیق شود و ملزومات سازمانی و اداری در وزارت نیرو برای انجام وظایف محوله فراهم شود.
