آتش غفلت؛ رخت سیاه عزا تن پوش طبیعت...

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اراک؛ فزونی بارش های بهاری و نزول رحمت بی انتهای الهی رشد گونه‌های مختلف گیاهی، انواع گل‌ها و علف‌های موسمی در دشت‌ها، کوهپایه‌ها و مراتع کشور را در پی داشته و مناظر بکر و سرسبزی را در نقاط مختلف استان مرکزی به وجود آورده است، ولی با آغاز فصل گرما و پایان بارش‌ها پدیده آتش سوزی منابع طبیعی به یکی از مهمترین چالش‌ها و بحران‌های مناطق مختلف کشور و به ویژه استان مرکزی تبدیل شده و کمتر روزی است که خبر آتش سوزی در مراتع به گوش نرسد.

حریق، اصلی ترین عامل تخریب طبیعت...
حریق یکی از مهمترین و خطرناکترین عوامل تخریب و نابودی جنگل‌ها و مراتع به شمار می‌رود که هر سال سطوح وسیعی از این منابع ارزشمند را تهدید می‌کند و البته خسارت های فراوانی هم به بار می آورد که جبران آن میلیاردها ریال هزینه دارد.
آتش در هفته‌های اخیر در استان مرکزی به علت افزایش دما، خشکی پوشش‌های گیاهی، افزایش سفرها و تردد عوامل انسانی در طبیعت و جنگل ها و بی توجهی به موارد ایمنی در بر افروختن آتش، مراتع و زمین کشاورزی بسیاری را همراه با هزاران درخت، درختچه و گیاهان انبوه طعمه‌ خود کرده و علاوه بر وارد کردن خسارات های مالی زیاد به حوزه کشاورزی منطقه، صدمات جبران ناپذیری هم به اکوسیستم زیستی زده است.
شکل دیگر و تاسف بار آتش سوزی مراتع و جنگل‌ها دیدن صحنه‌هایی از سوختن جانداران مختلف و تخریب حیات طبیعی جانوران است که دل هر انسانی را به درد می‌آورد.

روی دیگر ماجرا...
شاید باور نکنید که عامل انسانی به تنهایی مسبب 90 درصد این آتش سوزی‌ هاست و رها کردن شیشه، پلاستیک و قوطی های فلزی در طبیعت در اثربی احتیاطی و یا سهل انگاری، دلیلی محکم بر غفلت عامل انسانی در ایجاد حریق در مراتع است.
استان مرکزی با 29 هزار و 530 کیلومتر مربع وسعت، حدود یک و 82 صدم درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده که 70 درصد آن را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهند.

افزایش 5 برابری آتش سوزی در مراتع استان مرکزی...
انعکاس خبر افزایش 5 برابری آتش سوزی در مراتع استان مرکزی، چیزی شبیه به یک فاجعه است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی در سه ماهه نخست امسال حریق، 960 هکتار از مراتع استان مرکزی را به تلی از خاکستر تبدیل کرد که این میزان نسبت به پارسال بیش از 5 برابر افزایش یافته است.

خسارت میلیاردی آتش سوزی به مراتع استان مرکزی...
این میزان آتش سوزی بیش از 11 میلیارد ریال به مراتع استان مرکزی خسارت زده است.
محمدی می افزاید: پارسال 178 هکتار از اراضی طبیعی استان مرکزی در 21 منقطه دچار آتش سوزی شده بود.
این موضوع از سویی تاسف بار است چون سبب هدر رفت منابع طبیعی و در پی آن انرژی حاصل از این منابع می شود و از سوی دیگر زیان بار است و با ایجاد خسارت به کشاورزان و دامداران موجب تضعیف بنیه اقتصادی آنان می شود.
بد نیست این را هم بدانید که اصلاح و احیای هر هکتار از مراتع که به علت آتش سوزی زیان دیده به جز مشکلات زیست محیطی و آلودگی هوا، به اعتباری بالغ بر پنج میلیون ریال و جنگل‌ها هم حدود 135 میلیون ریال نیاز دارد.

تاثیر مخرب آتش ‌سوزی در عرصه های طبیعی بر ترسیب ‌کربن خاک...
ترسیب کربن، جذب دی اکسید کربن اضافی جو توسط اندام‌های هوایی و زیرزمینی گیاهان مرتعی به منظور کاهش اثرات سوء پدیده گرمایش زمین است.
اکوسیستم‌های مرتعی حدود نیمی از خشکی‌های زمین را شامل شده و حاوی بیش از یک سوم ذخایر کربن موجود در خشکی‌های جهان است به همین علت مراتع نقش مهمی در ترسیب کربن دارند و حال آنکه آتش سوزی و تخریب مراتع می‌تواند در چرخه کربن جهانی اختلال جبران ناپذیری ایجاد کند.

فوران شعله های غفلت با جرقه ای کوچک...
همانطور که پیشتر هم بیان شد اگرچه بارندگی‌های مناسب امسال سبب افزایش چشمگیر سطح پوشش گیاهی مراتع استان مرکزی نسبت به سال های قبل شده، اما در عین حال با گرم شدن هوا و خشک شدن گیاهان شرایط برای وقوع آتش سوزی ‌های گسترده هم فراهم شده و آتش غفلت برخی افراد نا آگاه تنها منتظر یک جرقه کوچک است تا سطح وسیعی از مراتع و منابع طبیعی خدادادی را در چشم برهم زدنی به تلی از خاکستر تبدیل کند.

سوزاندن باقیمانده محصولات کشاورزی دیگر عامل ایجاد حریق در مراتع...
اما به این نکته هم باید توجه کرد که علاوه بر بی احتیاطی برخی مردم که سبب آتش سوزی های مهیب در مراتع و جنگل ها می شود سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع هم یکی از علت های اصلی حریق در مزارع به شمار می رود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی می گوید: کشاورزان باید برای جلوگیری از بروز آتش سوزی از سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع خودداری کرده و از آتش و مشعل به عنوان منبع روشنایی به ویژه در هنگام راهپیمایی‌های شبانه در جنگل‌ها و مراتع استفاده نکنند.

آموزش، راهکاری مؤثر در پیشگیری و کاهش آتش سوزی در مراتع...
فرماندار خمین با اشاره به اینکه این شهرستان 170 هزار هکتار عرصه طبیعی دارد می گوید: تنها پارسال 100 هکتار از منابع طبیعی این شهرستان به علت آتش سوزی از بین رفت.
احمد تهرانی می افزاید: آموزش، آگاه سازی و مشارکت دستگاه‌های مختلف و همچنین رعایت نکات ایمنی از سوی مردم راهکارهای مؤثر در پیشگیری و کاهش آتش سوزی در عرصه‌ های جنگلی و مرتعی است.
آگاهی از اقدامات بازدارنده در خصوص آتش سوزی اهمیت زیادی دارد و مردم باید بدانند نحوه مقابله با آتش قبل از رسیدن نیروهای اطفای حریق چیست، از اینرو ضرورت دارد در این زمینه از ظرفیت رسانه‌های دیداری، شنیداری، مکتوب و مجازی در آموزش مردم استفاده شود.
البته در این بین نباید نقش سازمان‌های مردم نهاد فرهنگی و اجتماعی را در آموزش و فرهنگ سازی نادیده گرفت.

هشدار منابع طبیعی نسبت به وقوع حریق در مراتع...
با وجودی که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی اردی بهشت امسال و در آستانه گرم شده هوا هشدارهای لازم را به مردم اعلام کرده بود، اما باز هم کم نیستند افرادی که نا آگاهانه عامل آتش سوزی در مراتع و جنگل ها شده و دامنه گسترده‌ای از طبیعت را دچار خسارت می کنند.
معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی می گوید: در این روزها که هوا گرم تر شده بهره برداران، مردم و گردشگران باید برای پیشگیری از حریق و نابودی عرصه‌های طبیعی، اقدامات پیشگیرانه انجام دهند.
حمید رضا مرادی از مردم خواست در صورت نیاز به روشن کردن آتش، موارد ایمنی را رعایت و پیش از ترک محل از خاموش شدن آن مطمئن شوند.

حریق، تهدیدی جدی برای مراتع شش شهرستان استان مرکزی...
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی می گوید: شش شهرستان استان به دلیل سطح گسترده پوشش گیاهی، نسبت به وقوع حریق در مراتع از حساسیت بالایی برخوردارند.
استان مرکزی دارای 2 میلیون و 900 هزار هکتار زمین است که از این میزان 2 میلیون هکتار معادل 73 درصد آن جزء زمین های ملی است.

مراتع استان مرکزی مستعد حریق، آماده باش کامل مسئولان...
غلامحسین محمدی می افزاید: از آنجا که بارش‌های اخیر بهاره، سطح پوشش گیاهی استان مرکزی به شدت افزایش داده همین موضوع استان را مستعد حریق کرده به طوری که اراک، خمین، خنداب، شازند، ساوه و زرندیه از حیث امکان وقوع آتش ‌سوزی مراتع از حساسیت بالایی برخوردار شده اند.
با توجه به وجود استعداد حریق در مراتع این شهرستان ها، یگان حفاظت منابع طبیعی و تیم اطفای حریق در 12 شهرستان استان در حالت آماده‌ باش کامل به سر می برند، ولی با وجود این آمادگی باز هم نیاز به کمک سمن‌های فعال، بسیج، هلال احمر و مردم بسیار احساس می شود.

آتش غفلت در کشتزارهای گندم و جو شهرستان اراک...
صبح چهارشنبه 12 تیرماه جاری خبر آتش سوزی وسیع در زمین های کشاورزی اطراف اراک نظر رسانه های استان مرکزی را به خود جلب و تیتر نخست بسیاری از آنها شد.
رئیس سازمان آتش‌نشانی اراک در این باره می گوید: حریق گسترده در کشتزارهای گندم و جو در منطقه میقان اراک خسارت های سنگینی به کشاورزان و دامداران وارد کرد که البته پس از 3 ساعت تلاش آتش نشانان و کمک مردم منطقه مهار شد.
مسعود آقازیارتی می افزاید: علت آتش سوزی در دست بررسی است ولی آنچه مسلم است ردپای انسان و غفلت اوست که در بیشتر موارد، علت نابودی طبیعت است.

عقد تفاهم‌ نامه بین ستاد مدیریت بحران و سازمان جنگل‌ها...
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی می گوید: تمهیدات لازم با هدف کنترل شرایط خطرناک موجود و جلوگیری از وقوع و سرایت حریق در مراتع استان تهیه و وظایف محیط زیست، جهاد کشاورزی، هلال‌احمر و شهرداری‌ها مشخص شده تا این سازمان‌ها در صورت وقوع هرگونه حادثه به حل بحران کمک کنند.
پارسال 128 هکتار از مراتع استان مرکزی دچار حریق شد و نسبت به سال نود و شش، 53 درصد کاهش یافته است.
محمدی معتقد است با وجود آنکه بهار 97 هم وضعیت بارندگی‌ها نسبتاً خوب بود، اما با کنترل‌ و پیشگیری‌های انجام شده اکنون سطح آتش ‌سوزی مراتع کاهش یافته و امسال هم این روند با توجه به گستردگی سطح مراتع و پوشش گیاهی با جدیت دنبال می‌شود.

مشکلات و کمبود تجهیزات اطفای حریق...
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی درباره وضعیت تجهیزات اطفای حریق هم گفت: بیشترین سطح آتش‌سوزی مراتع در مناطق سخت گذر رخ می‌دهد به نحوی که پس از 2 تا 3 کیلومتر پیاده ‌روی به محل اولیه آتش می‌رسیم و امکان ورود ماشین‌آلات نیست، به همین دلیل تجهیزات اطفای حریق یک نفره شامل کوله، بیل، بیلچه و آتش‌کوب فراهم شده و در اختیار همه شهرستان‌ها قرار گرفته است.
محمدی با این حال به کمبود تجهیزات و ماشین ‌آلات کمک‌ دار در استان مرکزی تاکید دارد.

راهکارهای کوتاه و بلند مدت مقابله با آتش سوزی در عرصه های طبیعی...
رئیس سازمان آتش ‌نشانی اراک می گوید: تجهیز همه دهیاری‌ها به کپسول آتش نشانی، آموزش همیار آتش نشان به ویژه در روستاها از اقدامات موثری است که می تواند در پیشگیری و مقابله با آتش سوزی مراتع مفید باشد.
مسعود آقا زیارتی احداث جاده همسطح در کنار زمین ‌های کشاورزی برای حضور خودروهای آتش نشانی و کنترل علف‌های هرز برای جلوگیری از سرایت آتش به باغ ‌ها و زمین های مجاور را از دیگر اقدامات موثر برای کنترل آتش سوزی در عرصه های طبیعی می داند.

تکلیف مردم در حفاظت از منابع خدادادی...
کارشناسان منابع طبیعی معتقدند اگر ساکنان روستاها و مسافران عبوری بدانند که حتی یک ته سیگار در گوشه ‌ای از یک علفزار یا جنگل، می‌تواند موجب آتش سوزی های مهیب شود، در رفتار خود نسبت به طبیعت مراقبت بیشتری می‌کنند.
بطری‌های شیشه‌ای رها شده در مراتع و جنگل ها با قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید مثل ذره بین عمل کرده و با متمرکز کردن نور در یک نقطه کانونی، حرارت لازم را برای آتش ایجاد می‌کنند.
مردم باید از انداختن ته سیگار، بطری های شیشه ای و فلزی و روشن کردن آتش در زمین های کشاورزی و مراتع و جنگل ها خودداری کنند تا هم محیط زیست را آلوده نکنند و هم میزان وقوع آتش سوزی به صفر برسد.
کمترین کاری که مردم می توانند انجام دهند آن است که آتش سوزی در مراتع را خیلی سریع در تماس با شماره 1504 به کارشناسان منابع طبیعی اطلاع دهند تا اقدامات کنترلی و مهار حریق موثرتر انجام شود.

ضرورت افزایش سطح فرهنگ عامه در زمینه حفظ منابع طبیعی...
حال سوال این است که سطح آگاهی و فرهنگ مردم برای حفاظت از مراتع و جنگل ها چقدر است که در صورت بهره مندی از آن بتوان عامل انسانی آتش سوزی را به صفر رساند؟

چند درصدِ مردم یا حتی خودِ شمایی که الآن این گزارش را می خوانید خود را مکلف به حفظ محیط زیست و رفتارهای منطبق با فرهنگ دوستی با طبیعت بکر خدا می دانید؟
واقعا نمره رفتار ما نسبت به وظیفه ای که در قبال استفاده درست و حفظ طبیعت و منابع فراوان آن داریم چند است...؟
بدیهی است هر یک از ما به عنوان موجوداتی که برای ادامه حیات خود به حفظ سلامت محیط زیست نیازمندیم باید پاسخ این پرسش را در وجود خود جست و جو کنیم.
حرف آخر...
از آنجا که عرصه‌های مرتعی سرمایه‌های ملی محسوب می شود آتش سوزی در آنها خسارت های جبران ناپذیری به بار می آورد که از آن جمله می توان به کاهش علوفه مورد نیاز دام، از بین رفتن حاصلخیزی خاک، نابودی جانوران کمیاب و از بین رفتن پوشش گیاهی اشاره کرد.
از سوی دیگر افزایش سطح آگاهی مردم نسبت به فهم میزان خسارت های جبران ناپذیر ناشی از آتش سوزی مراتع در زندگی آنان بسیار ضروری است چرا که مشارکت مردم در پیشگیری، اصلی مهم در کاهش حریق و جلوگیری از نابودی طبیعت است.
به نظر می رسد توجه به این نکته نیز ضروری است که جنگل‌ها و مراتع ثروت و سرمایه هر ایرانی و تخریب و آتش زدن آن تجاوز به اموال ملت محسوب می شود، بنابراین یک لحظه غفلت و سهل انگاری سبب نابودی این سرمایه عظیم ملی می شود که متعلق به نسل امروز و فرداست./
نویسنده : سید احمد طباطبایی