مزرعه کوچک بازنشستگی؛ رویایی برای گلستان کردن ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در پی اعلام وزیر جهادی کشاورزی به برنامه ریزی برای ایجاد صدهزار هکتار گلخانه در فاز نخست اجرای الگوی کشت و دعوت از عموم مردم به سرمایه گذاری و مشارکت در این طرح، برخی از کارشناسان امور اقتصادی و کشاورزی، شهروندان علاقمند به فعالیت کشاورزی را بخش بزرگی از جامعه هدف مورد نظر وزیر جهادکشاورزی خواندند.

وزیر جهاد کشاورزی طرح ایجاد صد هزار هکتار گلخانه را یکی از راهکار‌های اتخاذ شده برای ساماندهی کشت محصولات جالیزی خواند و علاقمندان را برای سرمایه گذاری در این عرصه فراخواند.

سید جواد ساداتی نژاد با بیان اینکه انتقال کشت محصولات آب بر از زمین‌های باز به گلخانه ها، یکی از سیاست‌های اولویتدار وزارت جهاد کشاورزی است، اظهار داشت: برای اجرای الگوی کشت و توسعه کشت محصولات اساسی، لازم است که تولید محصولات جالیزی به گلخانه‌ها منتقل شود و برای این منظور طبق برنامه ریزی‌ها به صد هزار هکتار گلخانه در فاز اول نیاز داریم.

وزیر جهاد کشاورزی سطح گلخانه‌های موجود در کشور را حدود ۲۳ هزار هکتار خواند و افزود: برای تکمیل فاز نخست به حدود ۸۰ هزار هکتار گلخانه دیگر نیاز داریم و بنابر این، از همه سرمایه گذاران و عزیزانی که علاقمند هستند، دعوت می‌کنم که در این عرصه حضور یابند و فعالیت کنند.

چرا گلخانه نیاز داریم؟
ساداتی نژاد در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند نیازی به ایجاد گلخانه نیست و شرایط اقلیمی متنوع و ظرفیت‌های کشاورزی ایران، پاسخگوی نیاز‌های کشور است، تصریح کرد: تولید محصولات جالیزی، سبزی و صیفی جات در همه جای دنیا آب بر است و ما باید نیاز خود به این محصولات را از طریق گلخانه‌ها و با جلوگیری از هدر رفت آب تامین کنیم.

وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به ضایعات ۲۵ تا ۳۰ درصدی محصولات کشاورزی، گفت: برای تولید این مقدار از ضایعات محصولات کشاورزی که عمدتا جالیزی هستند، بیش از ۱۴ میلیارد متر مکعب، یعنی ۷ برابر ظرفیت سد دز، آب مصرف شده و وقتی تبدیل به ضایعات می‌شود، فقط آب نیست که هدر می‌رود، بلکه حجم زیادی کود، سم، بذر و مهمتر از آنها، وقت، انرژی، سرمایه و زحمت کشاورز نیز از بین رفته است.

ساداتی نژاد تصریح کرد: بنابراین این موضوع، فوق العاده مهم است و ضروری است که تولید محصولات آب بر ساماندهی و کنترل شود.

قابلیت‌های یک رویا برای تحقق یک طرح استراتژیک
بخش بزرگی از جامعه هدفی که وزیر جهاد کشاورزی آن‌ها را به ورود به موضوع ایجاد گلخانه و سرمایه گذاری در آن فراخوانده است، شهروندانی هستند که نه تنها سرمایه و انگیزه کافی برای ورود به ابن عرصه را دارند، بلکه مدت هاست برای ایجاد یک مزرعه کوچک رویا پردازی و برنامه ریزی کرده اند.

سال هاست که بسیاری از کارمندان و شاغلان در شهر‌های بزرگ، برای زمین‌های قابل کشت کشور نقشه کشیده اند و دیر یا زود با رسیدن به بازنشستگی و فراغت از کار شهری، از شهر خارج شده و قطعه زمینی خواهند خرید تا در آن کشاورزی، باغداری، دامداری و زنبورداری کنند.

اگرچه در حال حاضر نیز، شماری از مزارع و باغ‌های کوچک روستا‌ها و حومه شهر‌ها را این گروه از هموطنان ایجاد کرده و در آن کار می‌کنند (یا به دلایلی رها کرده اند)، اما برخی از پیش بینی‌ها حکایت از آن دارد که با توجه به تغییرات اجتماعی نیم قرن گذشته، موج بازگشت نخستین نسل‌های جدا شده از زمین‌های خاکی و طبیعت به مزرعه و عرصه کشاورزی در دهه جاری رخ خواهد داد.

هر مزرعه، یک گلخانه
اینکه بیل زدن با تی شرت و کلاه حصیری، فرصت شغلی و تقلایی برای تولید محسوب می‌شود یا صرفا یک سرگرمی دوران بازنشستگی و تلاشی است برای تحقق یک رویای دیرینه، تاثیری در اصل ماجرا و تبعات آن نخواهد داشت و خدشه‌ای بر این واقعیت که این پدیده، فراتر از ابعاد اقتصادی، با عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز تعامل داشته و تاثیرگذار خواهد بود، وارد نمی‌کند.

به گفته روحی، کارشناس کشاورزی، با توجه به اینکه طرح ایجاد گلخانه برای تولید محصولات جالیزی مهم و متقدم است، بهتر است همین امر، یعنی ترویج ساخت گلخانه بجای مزرعه کوچک و بکار گیری روش‌های نوین و فناورانه مورد توجه قرار گیرد و در مراحل بعد، اموری مانند ارائه مشاوره و فهرست محصولات متناسب با نیاز منطقه و بازار، مشارکت در تعاونی‌های محلی و منطقه ای، ایجاد تشکل‌ها و گروه‌های مردم نهاد و همکاری و هماهنگی با کارگاه‌ها و مجموعه‌های مربوط به صنایع تبدیلی منطقه مد نظر قرار گیرد.

تردیدی نیست که بی توجهی سیاستگذاران، مدیران و پژوهشگران اجتماعی، اقتصادی به این امر، در کنار کم دانشی و بی تجربگی عموم این کشاورزان تازه وارد، می‌تواند ضمن هدر دادن بخشی از ظرفیت‌های ملی، آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی متعددی نیز به دنبال داشته باشد.

نسلی که دانش بنیان فکر می‌کند
این تولیدکنندگان بالقوه، چه کشاورز زاده باشند و به خاطرات و تجربیات دوران نوجوانی خود تعلق خاطر داشته و حالا، قطعه‌ای از زمین پدری را به ارث برده باشند و چه شهروندانی که با عشق به کشاورزی، زمینی به مساحت چند صد متر یا یکی دو هکتار خریده باشند، یک ویژگی مشترک دارند و آن، تفکر "دانش بنیان" است.
آن‌ها در طرح‌های ذهنی خود برای مزرعه‌ای که خواهند ساخت، انواع نوآوری‌ها را لحاظ کرده اند و تقریبا همه آن‌ها چندین نمونه داخلی و خارجی از روش‌ها و تجهیزات نوین و فناورانه ذخیره آب، آبیاری، زه کشی و حتی فراوری محصولات و صنایع تبدیلی را دیده، مطالعه کرده و طرح‌های اولیه‌ای در ذهن دارند.

این ویژگی زمینه را برای استفاده بهینه از این "سبک زندگی آینده" مناسب می‌کند و اجازه می‌دهد که ساماندهی آن‌ها تسهیل شود.
داشتن فکر دانش بنیان، کمک می‌کند که کشاورز با نگاهی باز و مثبت به مشاوره‌ها و توصیه‌ها توجه کند و حتی زمینه برای اینکه تشویق شوند بجای محصولات آب بر، محصولات اساسی و اولویت دارتر بکارند، فراهم است.

رویای چند بعدی با تبعات چند بعدی
باید در نظر داشت که برای این شهروندان، صرف رسیدن به این سبک زندگی، به خودی خود، یک توفیق است. کار کردن در این مزرعه برای آن‌ها تحقق رویایی است که در لحظات سخت و طاقت فرسای یک عمر کار و زندگی در شلوغی شهر، روزنه امید به آینده و پنجره‌ای برای نفس کشیدن بوده است. اما برای جامعه، تبعات فراگیر شدن آن می‌تواند متفاوت باشد.

ضمن اینکه عموم این کشاورزان شهری، علیرغم داشتن نگاه اقتصادی و امیدواری و تلاش برای کسب درآمد از مزرعه نوپایشان، بیشتر به سبک زندگی روستایی علاقه مندند تا کشاورزیِ تجاری و حرفه ای. به همین علت است که در هیچ جای دنیا کسی توقع کشت غلات و دانه‌های روغنی از آن‌ها ندارد، اما به دلیل ترویج گلخانه داری و تولید بخشی از نیاز منطقه به محصولات جالیزی، مورد توجه قرار دارند و در برخی از کشورها، یارانه (کود، آفت کش، وام خرید تجهیزات، خدمات دامپزشکی و ...) می‌گیرند.

همچنین در برخی از خانواده‌ها، اصلی‌ترین هدف و انگیزه از ایجاد مزرعه، فراهم کردن محیطی ناب برای جست و خیز آزادانه بچه‌ها و پرورش جسمی و روحی آنان در مناسبترین شرایط است و از همین رو، ساختن یک بنا و ساختمانی برای زندگی، اساسی‌ترین بخش کار است؛ بنابراین لازم است که ادارات و نهاد‌های مرتبط با این امور، به ویژه دهیاری‌ها در زمینه ارائه اطلاعات دقیق درباره موضوعاتی مانند طرح هادی یا چالش تغییر کاربری‌ها به سرمایه گذاران، فعالانه‌تر عمل کنند.
چراکه در اغلب موارد، این گلخانه‌ها و مزارع تازه وارد، در زمینی پا می‌گیرند که تا پیش از این، مزارع سنتی خانوادگی روستایی بودند.

فرصتی برای مردمی سازی طرح‌های ملی
وزیر جهادکشاورزی با اشاره به گستره چندین میلیون هکتاری برخی از طرح‌های کشاورزی، از جمله آبخیزداری، به انجام رساندن این کار با اتکاء صرف به اقدامات دولتی را نیازمند چندین دهه فعالیت مستمر خواند و تصریح کرد: برای تکمیل طرح آبخیزداری در ۹۰ میلیون هکتار زمین، به اجرای آبخیزداری در دستکم ۸ میلیون هکتار در سال نیاز است تا طی یک دهه کار به انجام برسد و این امر، به مشارکت جدی مردم نیاز دارد.

تردیدی نیست که با توجه به مردمی بودن بخش اعظم کشاورزی در ایران، ایجاد صد هزار هکتار گلخانه نیز به مشارکت مردم نیاز دارد و در این مسیر، وجود پرشمار افرادی که آماده "سرمایه گذاری روی زمین کشاورزی برای فعالیت تولیدی" هستند، به خودی خود یک ظرفیت بالقوه محسوب می‌شود و فرصتی است تا از آن، برای حرکت در مسیر توسعه کشاورزی، اجرای الگوی کشت و خودکفایی استفاده شود.

طرح ایجاد صدهزار هکتار گلخانه در فاز نخست که برپایه مطالعات و با در نظر گرفتن امکانات و داشته‌های بخش کشاورزی ایران ارائه شده، نشان دهنده این واقعیت است که ظرفیت‌های واقعی کشور بسیار بیشتر و گسترده‌تر از رویای هزاران علاقمند به کشت و کار در مزرعه است و نه تنها آرزوی شهروندان علاقمند به کشت و کار در محیطی دنج و حتی کم آب، قابلیت تحقق یافتن دارد، بلکه با برنامه ریزی مناسب، می‌توان فراتر از رویا در زمین واقعی گام برداشت.

کافی است قدر این نیروی عظیم انسانی و با انگیزه را به مثابه موهبتی الهی بدانیم و با بکارگیری قابلیت هایشان برای آباد کردن قطعه‌ای از کشور، شکر نعمت به جا آوریم.

تعطيلي كار و تلاش نداريم...
همچنان که رهبر معظم انقلاب فرموده اند؛ "باید کار کرد، باید تلاش کرد. تلاش زمان نمی‌شناسد، مدت و سرآمد نمی‌شناسد، بازنشستگی نمی‌شناسد. در همه‌ی دوران‌ها در زندگی انسان، امکان تلاش وجود دارد، باید این امکان را پیدا کنیم و عزم و همت کنیم بر تلاش، و با جد حرکت کنیم. "